کوهنوردی چه تاثیری بر ما خواهد گذاشت؟

کوهنوردی ، یکی از پرطرفدارترین و در دسترس ترین رشته های ورزشی!

همانند بسیاری از رشته های ورزشی ، کوهنوردی نیز فواید بسیار زیادی هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روحی برای شخص کوهنورد در پی خواهد داشت ، اما این ورزش درجه بندی های مختلفی از حالت تفریحی تا حالت کاملا حرفه ای دارد و هر یک از این حالت ها نیازمند آموزش و یادگیری های تخصصی است ، چه بسا در صورت عدم رعایت برخی نکات و مسائل این ورزش نه تنها برای شما مفید نخواهد بود بلکه به شدت آسیب زا نیز خواهد بود . در ادامه به برخی از مزایا و معایب (در صورت عدم آموزش و رعایت نکات فنی) خواهیم پرداخت .

ایران کشوری پهناور در منطقه باختر آسیا است که در مختصات جغرافیایی ۲۵ تا ۴۰ درجهٔ عرض شمالی ۴۴تا ۶۳ درجهٔ طول شرقی جای دارد . کل گسترهٔ ایران، ۱٫۶۴۸٫۱۹۵ کیلومتر مربع است ، از این مقدار بیش از نیمی از مساحت سرزمین ایران کوهستانی و مرتفع است ، همین امر کافیست تا ورزش کوهنوردی در ایران به شدت رایج و در دسترس باشد و شرایط جغرافیایی کشورمان زمینه ساز کشف استعدادهای بسیاری در این رشته ی ورزشی شده است . با توجه به محبوبت این رشته ورزشی در میان ایرانیان ، ورزش کوهنوردی از سال 1326 هجری شمسی دارای تشکیلات رسمی گردید و فدراسیون کوهنوردی و اسکی به صورت رسمی فعالیت خود را از سال 1327 هجری شمسی آغاز نمود. در سال 1353 هجری شمسی و به دنبال گسترش هر دو رشته كوهنوردي و اسكي دو فدراسيون به صورت مستقل در آمدند. فدراسیون كوهنوردي در سال ۱۳۸۶ و به دنبال استقلال فدراسیون سنگ‌نوردی جهانی IFSC از فدراسیون جهانی کوه‌نوردی UIAA به «فدراسیون کوه‌نوردی و صعودهای ورزشی» تغییر نام داد و از آن پس با این عنوان معرفی گردید.

همانطور که در بالا اشاره شد کوهنوردی درجه بندی های مختلفی دارد ، از جمله این درجه بندی ها می توان به گلگشت ، راهپیمایی ، کوه روی ، صعود به قله های مرتفع ، صخره نوردی ، دره نوردی و ... اشاره نمود. برای این که کوهنورد (چه حرفه ای و چه آماتور) یک صعود حرفه ای و ایمن را برای لذت بردن از مناظر و استفاده از اکسیژن خالص موجود در مناطق مرتفع و کوه ها تجربه کند نیازمند رعایت برخی نکات فنی و موارد ایمنی است که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد :

آموزش کافی : با توجه به وجود جنبه های تفریحی در تمام برنامه های کوهنوردی ، برخی بر این باورند که کوهنوردی آموزش خاصی نیاز ندارد و صرفا با تهیه چند قلم از تجهیزات کوهنوردی می توان به یک کوهنورد حرفه ای تبدیل شد اما کوهنوردی ورزشی کاملا جدی ، حرفه ای و تکنیکی است ، توجه داشته باشید کوهنوردی با پیاده روی و یا تپه پیمایی بسیار متفاوت است و هر جنبه آن نیازمند آموزش و فراگیری تکنیک های خاص خودش می باشد .
لزوم گروهی بودن این ورزش : اگر از حرفه ای ترین کوهنوردان جهان نیز سوال کنید هیچ گاه صعودهای انفرادی را به شما پیشنهاد نخواهند کرد ، ورزش کوهنوردی با توجه به شرایط محیطی آن همواره دارای چالش ها و مسائل گوناگونی است لذا هیچ گاه به تنهایی این ورزش را انجام ندهید و همواره به صورت گروهی اقدام به کوهنوردی کنید ، کمتر فردی است که به هنگام کوهنوردی نیاز به کمک پیدا نکند .
کنار گذاشتن غرور : یک کوهنورد به طور کلی باید با غرور خداحافظی کند ، کوهستان در کنار زیبایی های فراوان و بی نظیرش گاها بسیار بی رحم و خشن است ، یک کوهنورد هر چه قدر هم که حرفه ای باشد ممکن است با چالش های جدی مواجه شود ، بنابراین حرفه ای بودن دلیل بر عدم رعایت نکات فنی نیست !
وجود یک لیدر حرفه ای : وجود یک مربی یا لیدر حرفه ای و آشنا با محیط کوهستان در هر گروه و اکیپ کوهنوردی لازم و ضروریست .
لوازم و تجهیزات کوهنوردی مناسب : یکی از مهمترین قسمت های کوهنوردی وجود لوازم و تجهیزات مناسب و متناسب با برنامه شماست ، همواره سعی کنید از تجهیزات استاندارد و به روز که با سالها تجربه عملی طراحی و تولید شده اند استفاده کنید ، همچین کاربرد درست و فنی هر یک از تجهیزات را یاد بگیرید .
کمک های اولیه : فراگیری دوره های امداد اولیه و بقا در طبیعت تا حدودی برای یک کوهنورد لازم است ، زیرا در هر برنامه کوهنوردی ممکن است آسیب هایی به وجود آید که نیازمند درمان توسط خود فرد باشد .
تغذیه مناسب : کوهنوردی نسبتا رشته ورزشی سنگینی است (متناسب با نوع برنامه کوهنوردی متغییر است) ، بنابراین یک کوهنورد باید از یک برنامه غذایی مناسب برخوردار باشد ، برنامه ای که انرژی لازم برای بدن را فراهم کنید و به بازسازی مفاصل و استخوان ها کمک کند .

پس از فراگیری و رعایت موارد بالا کوهنوردی را می توان یکی از مفیدترین رشته های ورزشی دانست که تاثیرات مثبت فراوانی هم بر جسم و هم بر روح و روان فرد خواهد داشت ، در ادامه به برخی از این تاثیرات مثبت خواهیم پرداخت :

تاثیرات مثبت کوهنوردی بر جسم انسان :

تاثیر فراوان بر سیستم گردش خون : به طور ساده سیستم گردش خون وظیفه اکسیژن رسانی و تغذیه بافت های مختلف را در بدن برعده دارد ، کوهستان و طبیعت سرشار از اکسیژن خالص و پاکیزه (عاری از آلودگی های شهری) می باشد ، به هنگام کوهنوردی با توجه به افزایش سوخت و ساز بدن نیاز است تا خون با سرعت و کیفیت بیشتری اکسیژن و مواد غذایی را به بافت های مختلف بدن برساند ، این عمل توسط مویرگ ها انجام می شود ، یک مویرگ در حالت عادی و استراحت به میزان 15 درصد از ظرفیت خود باز می شود اما به هنگام کوهنوردی این مقدار تا 95 درصد نیز افزایش می یابد در نتیجه با فعالیت بیشتر و نیز باز شدن مویرگ‌ها، اکسیژن و مواد غذایی با سرعت بالاتر و همین طور سطح کیفی بهتر، به عضلات بدن، مغز و احشای داخلی بدن راه پیدا می‌کند.
تقویت غضلات : از هر عضله ای در بدن بیشتر استفاده شود آن عضله قوی تر و نیرومندتر خواهد شد ، در ورزش کوهنوردی اکثر عضلات بدن به خصوص عضلات پا درگیر است لذا به طور کلی ورزش کوهنوردی تاثیر مستقیمی در تقویت عضلات بدن دارد اما عامل دیگری نیز سبب تقویت عضلات می شود و آن چیزی نیست جز افزایش خون رسانی به عضلات ، ورزش کوهنوردی تاثیر مستقیمی بر زیاد شدن میزان خون در عضلات بدن انسان دارد. فعالیت در این ورزش زمینه‌ساز افزایش 20 برابری میزان خون در عضلات شده و همین موضوع سبب رسیدن غذای بیشتر به عضلات بدن و همچنین قدرتمندتر شدن آن‌ها خواهد شد.
افزایش تراکم و چگالی بافت استخوانی : انجام مستمر این ورزش به شما کمک می کند تا تراکم استخوانی تان افزایش داده و همین طور باعث تقویت و افزایش قدرت تحمل استخوان های بدن می شود. کوهنوردی نیاز شما به ویتامین D (با توجه به تماس مستقیم پوست با نور آفتاب) را هم تامین میکند. توجه داشته باشد که وجود وعده های غذایی سرشار از کلسیم نظیر لبنیات و ... برای یک کوهنورد لازم و ضروریست .
تقویت ریه ها : در ارتفاعات فشار هوا کم و میزان اکسیژن موجود در هوا نیز کاهش می یابد ،
بدن یک کوهنورد برای جبران کمبود اکسیژن و برای برطرف کردن خستگی و تنگی نفس ، هورمونی به نام اریتروپویی را از راه کلیه ها ترشح می کند ، که این هورمون وارد مغز استخوان می شود و مقدار خون سازی گلبولهای قرمز را بالا می برد. در نتیجه فعل و انفعالات فوق ، مقدار هموگلوبین خون از ۱۴% به ۲۰% افزایش پیدا می کند . هماتوکریت از ۴۴% به ۶۰% می رسد و در نتیجه مقدار ظرفیت انتشاری و مقدار ظرفیت تهویه ریه ها بیشتر می شود . افزایش ظرفیت تهویه ریه ها سبب می شود که به اصطلاح ، نفس آدم زیاد شود و به همین دلیل یک کوه نورد در شرایط عادی دونده خوبی خواهد بود . بیشتر دوندگان المپیک که در ۱۵۰۰ متر و ماراتن مقام های بالا را به دست می آورند، اغلب برای آمادگی و تقویت ریه هایشان در ارتفاعات بالا کوه نوردی می کنند.
چربی سوزی : با انجام هر نوع ورزش به خصوص کوهنوردی بدن نیازمند کالری بیشتری است گاها تا 3 برابر! برای تامین این کالری بدن شروع به سوزاندن چربی های ذخیره شده در بدن می کند ، لذا انجام مستمر هر نوع ورزشی به خصوص کوهنوردی سبب از بین رفتن چربی های اضافی در بدن خواهد شد .
عدم ابتلا به دیابت : هنگامی که فردی مشغول کوهنوردی است، موادهای شناور در خون مانند کلسترول، اسید اوریک، قند و همین طور پروتئین‌ها به بهترین وضعیت ممکن به سوخت و ساز مشغول می‌شوند. همین کار سبب می‌شود که سوخت و ساز مناسب خون از ابتلا به بیماری قند و یا همان دیابت پیشگیری کند.
کاهش امکان ابتلا به انواع سرطان ها : اگرچه رابطه مستقیمی بین این مورد وجود ندارد اما به طور کلی تمامی فعالیت های ورزشی با توجه به بهبود سوخت و ساز بدن و دفع مواد مضر احتمال ابتلا به انواع سرطان ها را نیز کاهش می دهد .

تاثیرات مثبت کوهنوردی بر روح و روان انسان

کنترل استرس : یکی از مشکلات بشر امروزی استرس است ، همه ما در طول هفته سخت کار می کنیم و همواره استرس کار و زندگی و .. را داریم ، با توجه شرایط و مشکلات وجود استرس اجتناب ناپذیر است اما باید راه هایی برای کنترل آن پیدا کرد ، استرس در صورتی که کنترل نشود سبب مشکلات فراوانی برای سلامتی خواهد شد . کوهنوردی یک راه عالی برای رهایی از استرس و کنترل ذهن است کوهنوردی بستری را فراهم می کند تا با دوستان نزدیک خود به گذراندن اوقات خوش مشغول شوید و کمی از روزمرگی های زندگی فاصله گیرید ، داشتن وضوح ذهنی برای انجام فعالیت های روزانه در دیگر زمینه های زندگی شما حیاتی است. کوهنوردی فقط یک ورزش بدنی نیست بلکه به شما کمک می کند که ذهن خود را پاک کنید، از طبیعت لذت ببرید و زندگی را به یاد بیاورید و این یکی از فواید کوهنوردی برای روح و روان شما است.
عدم ابتلا به افسردگی : یکی از نکات خیلی جالب در رابطه با ورزش کوهنوردی این است که فعالیت در این ورزش به جز اینکه از صدمات جسمی پیشگیری نموده و باعث سلامت جسمانی انسان می‌شود، کمک خیلی بزرگی به بهتر شدن حالت روحی انسان هم می‌کند. در هنگامی که شما کوهنوردی می‌کنید افکارهای منفی دور خواهند شد و این ورزش سبب می‌شود که شما خلق و خوی بهتری پیدا کنید. از دیگر فواید کوهنوردی برای روح می‌توان به بالا رفتن اعتماد به نفس انسان‌ اشاره کرد. مطالعه ای به وسیله مجله پزشکی انگلیس انجام شده که تاثیرات مثبت فعالیت بدنی را در بیماران مبتلا به افسردگی نشان داده است و حتی امکان دارد این اشخاص را تحریک کند که سبک زندگی فعال تری را دنبال کنند.
بالا بردن اعتماد به نفس : با توجه به این که کوهنوردی یک ورزش جمعی است سبب افزایش تعامل فرد با دیگران می شود ، همین افزایش تعامل با دیگر افراد ، قرار گرفتن در یک اجتماع ، بح و گفت و گو با دیگر افراد گروه و تعامل و همکاری با افراد دیگر گروه جهت دستیابی به یک هدف مشخص به تدریج سبب افرایش اعتماد به نفس فرد می گردد.
کیفیت خواب بهتر : پیاده روی یا کوهنوردی در زمین های ناهموار ۲۸٪ انرژی بیشتری نسبت به راه رفتن روی زمین صاف استفاده می کند. همین طور با این فعالیت همه محرک های عصر جدید را که ما معمولا خود را در طول روز و درست پیش از خواب در معرض آن قرار می دهیم (تلفن ها، کامپیوترها، تلویزیون و موارد دیگر) از بین می برید. نتیجه آن خواب بهتر است.

پس از آشنایی با محاسن بسیار فراوان ورزش کوهنوردی هم در بعد جسمانی و هم در بعد روحی روانی حال به بررسی برخی از مضرات و خطرات آن خواهیم پرداخت ، اما توجه به این نکته لازم و ضروریست که ذات هیچ ورزشی آسیب زا و مضر نیست بلکه رعایت نکردن برخی اصول و نکات است که سبب بروز این مشکلات خواهد شد ، بنابراین ذکر آسیب زا بودن ورزش کوهنوردی صحیح نیست .

آسیب های کمر : یکی از آسیب های کوهنوردی را می‌توان کمر درد دانست. امکان دارد که شما در زمان کوهنوردی کوله‌پشتی‌های سنگینی را حمل کنید. در این صورت طبیعی است که به کمر دردهای شدید دچار شوید. کوهپیمایی طولانی مدت و استفاده از کوله‌پشتی‌های سنگین برای شما بسیار مضر خواهد برد. با توجه به این مسأله، شما باید از کوله‌پشتی‌های استاندارد و سبک که متناسب با ارگونومی بدن شما قابل تنظیم باشد استفاده کنید. کوله‌هایی که وسایل درون آن حداقل یک پنجم وزن شما باشد. حتی گاها نحوه چیدمان اشتباه وسایل داخل کوله نیز می تواند سبب بروز چنین مشکلاتی شود .
آسیب های مفصلی (خصوصا در قسمت زانو) : در ورزش کوهنوردی بیشترین فشار بر روی مفصل زانوست به خصوص این که در صعود و فرود میزان فشار وارده بسیار بیشتر از وزن واقعی شماست ، بنابراین اگر نکات و تکنیک های لازم حرکت در سربالایی و یا سراشیبی را آموزش ندیده باشید در طولانی مدت زانوی شما دچار آسیب خواهد شد ، اما توجه داشته باشید با فراگیری این تکنیک ها و رعایت برخی نکات نظیر برنامه غذایی مناسب می توان تا حدود بسیار زیادی از آسیب های این چنین جلوگیری کرد .
مشکلات هوازی و کاهش آب بدن : مشکلی که نیازمند شناخت و یادگیری کامل نحوه مواجه با این مشکلات است .