روش های روشن کردن آتش در شرایط سخت
شاید قرار دادن آتش در لیست اولین اقدامات پس از قرار گرفتن در شرایط بحران کمی عجیب باشد ولی آتش در نجات شما از اهمیت بسزایی برخوردار است. آتش فقط برای گرم کردن فرد مورد استفاده قرار نمی‌گیرد بلکه می‌تواند به عنوان علامت کمک، تصفیه آبی که در کویر بدست می‌آورید و همچنین طبخ غذا مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر این آتش از نظر روانی اعتماد به نفس فرد را افزایش می‌دهد و عاملی موثر در کاهش ترس محسوب می‌شود. فرد در کنار آتش احساس تنهایی کمتری می‌کند. آتش در دور کردن حیوانات موذی نیز بی‌تاثیر نیست. خرس، مار، عقرب، گرگ، شغال، پلنگ و کفتار از آتش دوری می‌کنند.
اولین گزینه برای درست کردن آتش جایگاهی برای آن می‌باشد که باید توجه کنید بدلیل زبانه کشیدن آتش و احتمالا از کنترل خارج شدن آن باید از مکانهای بادگیر دور شوید. درصورت نیاز از یک بادشکن غیر از جنس چوب و یا سنگ استفاده کنید. در این راستا می‌توانید گودال نیز حفر کنید. اگر زمین موردنظر برای درست کردن آتش خیس یا پوشیده از برف است با استفاده از شاخه‌های سبز و یا کنده‌های کوچک یا متوسط درختان یا سنگ ریزه سطح زمین را بپوشانید. هرگز از سنگهای بزرگ یا خیس استفاده نکنید، زیرا ممکن است که اثر حرات منفجر شوند. قبل از درست کردن آتش فضای پناهگاه را از مواد قابل اشتعال (برگهای پوسیده، چوب، کاغذ و…) که بر روی زمین ریخته شده پاک کرده و تمامی آن‌ها را در نزدیک محل روشن شدن آتش جمع کنید و برعکس مواد دافع و خاموش کننده آتش را از محل دور کنید. هرگز نزدیک به کنده‌های قدیمی و تنه‌های درختان آتش روشن نکنید زیرا امکان آتش‌سوزی و ایجاد فاجعه زیست محیطی وجود دارد و قبل از ترک محل آتش را با استفاده از آب، خاک مرطوب و شن خاموش کنید و از خاموش شدن کامل آتش و حتی خاکس‌تر آن مطمئن شوید.
ما برای روشن کردن آتش به سه عامل اساسی احتیاج داریم:
۱- آتش زنه: وسیله‌ای که می‌تواند اولین شعله یا جرقه را برای تولید آتش ایجاد کند، مانند: کبریت، فندک، ذره بین و …
۲- آتش گیر: موادی هستند که به سرعت مشتعل می‌شوند و می‌توان هسته اولیه آتش را با آن‌ها تولید کرد، از قبیل: خار و خاشاک، برگهای خشک، کاغذ، نفت، الکل و …
۳- سوخت‌ها: موادی که اشتعال آن‌ها هدف نهایی آتش روشن کردن است از قبیل: چوب، فضولات خشک حیوانات، بته و …
آتش زنه و انواع آن :
۱- فندک‌ها: اگر توجه کرده باشید انواع و اقسام فندک با مکانیزم‌های مختلف در بازار موجود می‌باشد ولی انواعی که به کار بحث ما می‌آیند از این قرارند:
بهترین نوع فندکی که می‌توان از آن در طبیعت و شرایط بد جوی استفاده کرد فندک المنتی است. این فندک‌ها به خاطر خاصیت ضد باد بودنشان از کارایی بسیار خوبی در طبیعت برخوردارند ولی باید در استفاده از آن‌ها این نکته را همیشه به خاطر سپرد که مصرف سوخت این فندک‌ها بسیار بالاست و حتما بعد از چند بار استفاده باید شارژ مجدد شوند.
فندکهای مرسوم که از سوخت مایع استفاده می‌کنند البته به شرطی که از انواع مرغوب آن‌ها استفاده شود.
توجه: استفاده از فندکهای معمولی گازی مخصوصا نوع مرسوم مگنتی به خاطر عدم کارایی در هوای بادی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
۲- کبریت:
کبریت متداول‌ترین نوع آتشزنه هست ولی حساسیت آن به رطوبت بزرگ‌ترین نقطه ضعف آن می‌باشد. پس همیشه یادمان باشد که حداقل یک بسته کبریت را در خشک‌ترین جای ممکن قرار دهیم به طوری که مطمئن باشیم اگر وسایلمان ساعت‌ها در زیر باران یا در معرض رطوبت قرار گیرد، کبریت‌ها از خیسی در امانند.
یک کبریت خوب کبریتی است که دارای چوب بلند و گوگرد سر آن زیاد باشد. حال ببینیم چگونه می‌توانیم یک کبریت ضد آب داشته باشیم. برای ضد آب کردن کبریت دو روش را مورد بحث قرار می‌دهیم:
روش اول: ضد آب کردن تک تک چوب کبریت‌ها که با غوطه ور کردن آن‌ها در پارافین مایع حاصل می‌شود که بدلیل اینکه کبریت‌ها در هوای سرد به خوبی روشن نمی‌شوند و پارافین موجود در سر آن‌ها سبب خرابی سمباده کبریت می‌شود، زیاد مورد توجه کوهنوردان قرار نگرفته است. اما باید توجه کنید که اگر از این روش استفاده می‌کنید برای رفع این عیب حتما یادتان باشد قبل از کبریت کشیدن حتما پارافین موجود در سر کبریت را جدا کنید و سپس کبریت بکشید.
روش دوم: ساختن یک قوطی کبریت ضد باد.
برای این کار به یک قوطی خالی فیلم (که تقریبا گنجایش یک بسته کبریت پر را دارد)، یک شمع، مقداری پنبه و مقداری چسب برق احتیاج داریم. در چیدن کبریت‌ها در داخل قوطی به این روش عمل کنید:
یک لایه نازک پنبه در ته قوطی قرار دهید؛ این لایه پنبه‌ای مانند محافظی سرهای گوگردی چوب‌ها را در بر می‌گیرد و مانع سایش آت‌ها به هم می‌شود.
دو کاغذ سمباده کبریت را هم ببرید و در داخل قوطی قرار دهید.
کبریت‌ها را طوری بچینید که سرهای گوگردی آن‌ها در کف قوطی و بر روی پنبه قرار گیرد؛ این نحوه چیدن به ما کمک می‌کند اگر با دست خیس مجبور به برداشتن کبریت شویم، رطوبت دست باعث خیسی سر گوگردی نمی‌شود.
کبریت‌ها را به طور متراکم کنار هم بچینید به طوری که جای بازی نداشته باشد، البته نه آنقدر که سبب شکستگی سرهای گوگردیشان شود.
اگر طول چوب کبریت‌ها کمتر از طول قوطی بود روی آن‌ها یک گلوله پنبه‌ای قرار دهید تا بعد از بستن درقوطی نتوانند از جای خود تکان بخورند و بر روی هم بلغزند و اگر بلند‌تر بود سعی کنید انتهای آن را به کمترین مقدار ممکن برای بسته شدن درب قوطی ببرید.
بعد از اینکه درب قوطی را کاملا محکم بستید درب قوطی را با پارافین مذاب آب بندی کنید. برای اینکار می‌توانید از یک شمع روشن استفاده کنید. خیلی سریع تا پارافین کاملا نبسته، با استفاده از چسب برق دور در قوطی را ۵ – ۶ دور محکم چسب بپیچید.
توجه: از مزایای این قوطی این است که حتی اگر داخل آب بیفتد بر روی آن شناور می‌ماند و کبریتهای داخل آن از رطوبت مصون می‌باشند. از این کبریت در مواقع کاملا اضطراری استفاده نمایید و در حالت عادی از دیگر کبریتهایی که باید حتما به همراه داشته باشید استفاده کنید.
نکته: در شرایطی که باد می‌وزد و کبریت روشن کردن مشکل است می‌توان به جای یک کبریت از چند کبریت استفاده کرد به این ترتیب که کبریت‌ها را طوری بگیرید که سر کبریت دوم مماس بر انتهای گوگرد کبریت اولی باشد (به شکل پله) و سپس کبریت بکشید.
برای درست کردن آتش بدون کبریت ابتدا باید مقداری آتش زنه بسیار خشک مانند پوست درختان مانند درخت کاج (اگر چوب آن خیس هم باشد باز آتش می‌گیرد)، قسمت داخل درختان پوسیده، الیاف لباس، طناب یا ریسمان نخی، برگ خشک درخت نخل، خاک اره خشک، تراشه‌های خشک پوست درختان، خاکه چوبی که معمولاً توسط حشرات در زیر تنه درختان مرده انباشته می‌شود، الیاف لانه پرندگان، قارچهای خودروی روی تنه درختان، الیاف پشم مانند درخت بید خشک تهیه نمود و آن‌ها را از باد و رطوبت محافظت کرد. برای استفاده کردن از آن‌ها، آتش زنه‌ها را در دستهای خود خرد کنید و به شکل قطعات بسیار ریز درآورید تا سطوحی که توسط جرقه‌ها می‌بایست حرارت داده شوند تا آتش روشن شود، به حداقل برسد.
می‌توانید این آتش زنه‌ها را به بنزین، گازوئیل و یا الکل موجود در حشره کش‌ها آغشته نموده و جهت حفظ این آتش زنه‌ها برای مصارف بعدی آن‌ها را در محفظه‌های ضد آب نگهداری کنید.
آتش گیر‌ها و انواع آن :
همانطوری که پیش‌تر ذکر شد آتش گیر‌ها موادی هستند که به آسانی آتش می‌گیرند و ما برای به وجود آوردن هسته اولیه آتش از آن‌ها استفاده می‌کنیم، به عنوان مثال نفت، الکل، برگ خشک درختان، خار و خاشاک، بته‌های کوچک، کاغذ، پنبه، قرصهای الکل جامد و… از جمله این مواد هستند.
اگر قرار به انتخاب در بین این مواد باشد نفت نسبت به دیگر آتش گیر‌ها ارجع‌تر است، اگر چه این انتخاب ممکن است غیر حرفه‌ای بنماید ولی مزایایی دارد که نمی‌توان به سادگی از آن‌ها چشم پوشید، از جمله اینکه می‌توان مطمئن بود که هر چوبی را هر قدر که خیس شده باشد (به شرط آرایش درست چوب‌ها) می‌توان روشن کرد و این نکته در فصلهای خیس سال بسیار حائز اهمیت است. از نفت که بگذریم در مورد الکل باید بگوییم که شعله آن قوت چندانی ندارد و در برابر باد نیز شعله آن مقاومت شعله نفت را ندارد، پس اگر قرار به بردن آتش گیر مایع باشد همان نفت خیلی کارا‌تر و بهتر است، البته به شرطی که خوب آن را بسته بندی کنید به طوری که هیچ نشتی به داخل دیگر وسایل نداشته باشد. بعد از آتشگیرهای مایع بقیه آنهایی که ذکر شد در یک رده قرار می‌گیرند و اولویت خاصی نسبت به هم ندارند.
توجه: در فصلهای خیس سال حتما آتشگیر به همراه خود داشته باشید. چند برگ روزنامه یا یک شیشه کوچک نفت یا چند قرص الکل جامد می‌توانند در این شرایط خیلی به شما کمک کند.
سوخت ها :
همانطور که گفته شد سوخت‌ها موادی هستند که اشتعال آن‌ها هدف نهایی پروسه روشن کردن آتش است، از عمده‌ترین این مواد می‌توان به چوب، فضولات خشک حیوانات، زغال و… اشاره کرد. لازم به ذکر است که چوب یا زغال هرچه سبک‌تر باشند تندسوز‌تر هستند و البته سریع‌تر هم آتش می‌گیرند. چوب درختان سوزنی برگ مثل سرو و کاج به علت داشتن صمغی که خوب می‌سوزد، خیلی سریع آتش می‌گیرند (البته به شرطی که خشک باشند)
چوبهای تازه درخت به هیچ عنوان سوخت خوبی به شمار نمی‌آیند و هنگام سوختن دود بسیار غلیظی در هوا منتشر می‌کنند که به هیچ وجه مطلوب نیست، در صورت استفاده از این چوب‌ها باید ابتدا آن‌ها را در اطراف آتش قرار داد تا خشک شوند و سپس از آن‌ها استفاده نمود. فضولات خشک حیوانات نیز سوخت بسیار مطلوبی به شمار می‌آیند و می‌توانید از آن‌ها نیز به عنوان سوخت استفاده نمایید.
نکته: در فصل زمستان از به همراه داشتن مقداری زغال سبک چوب (زغال لیمو یا نارنج برای کار ما مطلوب نیستند) هیچگاه ضرر نخواهید کرد، این زغال‌ها می‌توانند به عنوان هسته اولیه به کار روند و حرارت ناشی از آن‌ها می‌تواند چوبهای آبدیده زمستانی را به خوبی خشک کند.
روشهای روشن کردن آتش
روشهای زیادی بسته به نوع و اندازه چوبهای موجود برای آتش روشن کردن وجود دارد، در اینجا دو روش بسیار ساده و کاربردی را برای شما توضیح می‌دهم:
روش اول:
اگر در بین چوبهایی که جمع آوری کرده‌اید کنده (چوب قطور) هم هست از این روش استفاده کنید:
کنده را بر روی سطح صافی قرار دهید به طوریکه امتداد طول کنده در جهت وزش باد باشد سپس یک طرف یا دو طرف طول کنده را (بسته به حجم آتش مورد نیاز) به طور کاملا فشرده از مواد آتش گیر مانند خار و خاشاک و… پر کنید. سپس چوبهای نازک‌تر را به طور اریب به صورتی که با کنده زاویه ۹۰ درجه بسازند را روی کنده بچینید، سپس مواد آتش گیر را روشن کنید. وقتی خوب شعله ور شدند مقداری از همان مواد را هم روی چوب‌ها بریزید تا چوبهای نازک‌تر خوب مشتعل شوند. این نوع آتش احتیاج زیادی به مراقبت ندارد فقط هر از چند گاهی به آن چوب اضافه کنید.
روش دوم:
اگر کنده در اختیار ندارید و چوب‌ها همه نازکند از این روش استفاده کنید:
چاله کوچکی در زمین درست کنید و آن را به طور فشرده مملو از مواد آتش گیر کنید سپس چوب‌ها را به صورت شعاع‌های دایره‌ای که مرکز آن وسط چاله است بچینید به طوری که سرهای آن‌ها بر روی هم قرار گیرد و حالت طبقاتی پیدا کنند. مواد زیرین را روشن کنید و وقتی خوب مشتعل شدند باز هم از مواد اتش گیر بر روی چوب‌ها بریزید تا چوب‌ها خوب بگیرند، این آتش احتیاج به نگه داری دارد و باید با عوض کردن جای چوب‌ها و اضافه کردن چوب از خاموش شدن آن جلو گیری کنید.
نکات تکمیلی:
۱- برای جلو گیری از هدر رفتن حرارت آتش می‌توانیم با ساختن یک دیواره سنگی یا چوبی به شکل نیم دایره بر دور آتش حرارت آن را به سمتی که می‌خواهیم (جهت مقابل دیواره) هدایت کنیم.
۲- در فصل زمستان و هنگام برف هیچگاه در زیر درختی که برف بر روی آن نشسته است آتش روشن نکنید و اگر مجبور به این کار هستید قبل از آن برف درخت را بتکانید.
۳- هیچگاه مستقیما بر روی برف آتش درست نکنید، برای اینکار قبلا محلی را برای درست کردن آتش با استفاده از سنگ یا چوب بسازید.
توجه: نکات بعدی در مورد تعهد ما نسبت به طبیعت و آتشی است که در آن برافروخته‌ایم:
۴- اگر در محیطی آتش روشن می‌کنید که مملو از چوب، خار و خاشاک و مواد سوختنی است؛ ابتدا مکانی را که می‌خواهید در آن آتش روشن کنید را به طور کامل از مواد سوختی پاک کنید و سپس با چیدن سنگ به دور آن یک دیوار کوتاه درست کنید تا آتش نتواند بر اثر وزش باد گسترش پیدا کند و باعث یک آتش سوزی نا‌خواسته شود.
۵- جز در مواقع واقعا اضطراری از شاخه‌های سبز و تازه درختان به عنوان سوخت استفاده نکنید.
۶- اگر برای روشن کردن آتش از بته استفاده می‌کنید حتی الامکان آن‌ها را از ریشه در نیاورید بلکه با استفاده از یک وسیله تیز (کارد، داس یا…) قسمتی از آن‌ها را که بیرون از خاک است ببرید.
خیلی مهم:
۷- به عنوان یک طبیعت دوست متعهد مسئولیت کامل آتشی را که برافروخته‌اید به عهده بگیرید و در هنگام ترک محل از خاموش بودن آن اطمینان کامل حاصل کنید.
